Dinh Dưỡng, News
Cách nấu xôi trám đen chuẩn vị Cao Bằng | Thơm dẻo, bùi béo
Xôi trám đen là một trong những món ăn đặc sản nổi tiếng của Cao Bằng, gắn liền với mùa trám chín mỗi độ thu về. Sự kết hợp giữa gạo nếp dẻo thơm và quả trám đen bùi béo tạo nên hương vị độc đáo, khó quên. Không chỉ đơn giản là một món xôi, xôi trám đen còn mang trong mình câu chuyện văn hóa của đồng bào Tày – Nùng vùng núi phía Bắc.
Trong bài viết này, CB Green sẽ hướng dẫn bạn cách nấu xôi trám đen chuẩn vị Cao Bằng, từ khâu chọn nguyên liệu, sơ chế trám cho đến cách đồ xôi sao cho dẻo thơm, bùi béo. Đồng thời, bạn cũng sẽ biết thêm những mẹo nhỏ giúp món xôi này trở nên hấp dẫn hơn khi thưởng thức cùng gia đình.
Xôi trám đen – đặc sản Cao Bằng giàu bản sắc
Ẩm thực Việt Nam luôn đa dạng và phong phú. Ở vùng núi phía Bắc, người Tày, Nùng, Dao đã sáng tạo nên nhiều món ăn mang đậm dấu ấn văn hóa. Một trong số đó chính là xôi trám đen – món ăn đặc sản của Cao Bằng, thường xuất hiện vào mùa trám chín (tháng 7–9 hàng năm).
Với sự hòa quyện giữa gạo nếp dẻo thơm và trám đen bùi béo, món xôi này không chỉ là bữa ăn thường nhật mà còn là biểu tượng của sự gắn kết, thường thấy trong dịp lễ, tết, cưới hỏi, hay khi đãi khách quý.
Đặc biệt, xôi trám đen còn được công nhận là một trong 100 món ăn, ẩm thực đặc sản tiêu biểu của Việt Nam.
Nguyên liệu nấu xôi trám đen chuẩn vị
Để có được nồi xôi trám ngon, nguyên liệu phải tươi ngon và chọn lọc kỹ lưỡng:
- Gạo nếp: 500g – nên chọn nếp cái hoa vàng hoặc nếp nương.
- Trám đen: 300–400g (loại trám nếp, quả chín đều, tím đậm).
- Thịt băm: 200g (tùy chọn, giúp xôi thêm đậm vị).
- Hành tím: 2–3 củ.
- Dầu ăn hoặc mỡ lợn: 2–3 muỗng.
- Gia vị: Muối, tiêu, nước mắm.
- Muối vừng, lạp xưởng (ăn kèm).
Cách chọn mua trám đen ngon
- Loại trám: Trám nếp mềm, vị bùi ngọt; không chọn trám tẻ vì thịt cứng, dễ chát.
- Hình dáng: Quả thon dài, vỏ căng bóng, màu tím sẫm.
- Cách nhận biết trám mới hái: Đầu cuống còn nhựa, lớp phấn trắng mịn ngoài vỏ.
- Địa phương nổi tiếng: Đông Khê (Thạch An, Cao Bằng) được xem là nơi cho trám đen ngon nhất.
Cách sơ chế trám đen
- Rửa sạch trám với nước ấm để loại bỏ bụi bẩn và nhựa chát.
- Cho trám vào nồi, đổ nước ấm 70–80°C (không đun sôi).
- Ngâm 30–45 phút cho thịt trám mềm.
- Tách đôi quả, bỏ hạt, lấy phần thịt. Nếu thích bùi hơn, có thể tách cả nhân trong hạt.
Mẹo nhỏ: Nếu muốn giảm vị chát, có thể bóc bỏ lớp vỏ mỏng ngoài thịt trám.
Cách nấu xôi trám đen ngon dẻo, bùi béo
Bước 1: Ngâm gạo
Vo sạch gạo nếp nhiều lần cho đến khi nước trong.
Ngâm gạo 6–8 tiếng (hoặc ngâm nước ấm 2–3 tiếng nếu muốn nhanh).
Vớt ra, để ráo, trộn với ½ thìa muối.
Bước 2: Xào trám và nhân
Phi thơm hành khô với dầu ăn/mỡ lợn.
Cho thịt băm vào xào săn, nêm ½ muỗng nước mắm, ít tiêu.
Cho thịt trám vào, dằm nhuyễn, đảo đều.
Nêm lại cho vừa khẩu vị.
Bước 3: Đồ xôi lần 1
Trải gạo nếp vào chõ hấp, tạo lỗ thoát hơi.
Đồ khoảng 25–30 phút, xới đều để chín đều.
Bước 4: Đồ xôi lần 2 & trộn nhân
Khi xôi chín 70–80%, xới ra rổ, để nguội bớt.
Đưa xôi lại chõ, rưới chút nước, đồ thêm 15 phút.
Khi xôi chín hẳn, trộn cùng hỗn hợp trám + thịt băm.
Bước 5: Thành phẩm
Xôi trám đen chín dẻo, có màu tím nâu đẹp mắt.
Hạt xôi mềm, dẻo, quyện với vị bùi béo của trám và vị đậm đà của thịt.
Mẹo để xôi trám ngon hơn
- Trộn xôi khi còn nóng để hạt xôi và nhân hòa quyện.
- Có thể rưới chút mỡ hành để xôi bóng, dậy mùi thơm.
- Ăn kèm muối vừng đen hoặc lạp xưởng Cao Bằng để “chuẩn vị”.
- Bảo quản phần xôi thừa trong ngăn mát, khi ăn đồ lại cho dẻo.
Giá trị dinh dưỡng của xôi trám đen
- Xôi trám không chỉ ngon mà còn bổ dưỡng:
- Tinh bột: Cung cấp năng lượng dồi dào.
- Chất béo thực vật: Từ trám, tốt cho tim mạch.
- Protein: Từ thịt băm và gạo nếp.
- Vitamin & khoáng chất: Có lợi cho tiêu hóa, giúp chắc khỏe răng lợi.
Đây là món ăn phù hợp cho bữa sáng no lâu, hoặc đãi tiệc gia đình.
FAQ – Câu hỏi thường gặp
1. Xôi trám đen ăn với gì ngon nhất?
Ngon nhất khi ăn nóng, kèm muối vừng, lạp xưởng hoặc thịt kho.
2. Mùa nào có trám đen?
Trám đen có từ tháng 7–9, trùng mùa thu hoạch ở Cao Bằng, Bắc Kạn, Tuyên Quang.
3. Trám đen bảo quản thế nào?
Để ngăn mát 3–5 ngày, ngăn đông 1–2 tháng. Nên om trước khi bảo quản để giữ vị ngon.
4. Khác biệt giữa xôi trám đen và xôi trám trắng?
Trám đen bùi béo, dẻo mềm; trám trắng (trám xanh) chát nhiều, ít được dùng làm xôi.
Xôi trám đen không chỉ là một món ăn mà còn là nét văn hóa của người Cao Bằng. Với công thức nấu chi tiết trên, bạn hoàn toàn có thể tự tay chuẩn bị nồi xôi trám dẻo thơm, bùi béo ngay tại nhà.
Nếu có dịp đến Cao Bằng, đừng quên thưởng thức món ăn độc đáo này để cảm nhận trọn vẹn hương vị núi rừng!